Blok 1. „Radykalny przekaz wymaga radykalnej formy”. Filmy krótkometrażowe Barbary Hammer

Marie i ja

Jeden z pierwszych filmowych eksperymentów Barbary Hammer. Przepełniony słońcem, radosny obraz intymnej relacji z pierwszą partnerką artystki – Marie. Film porusza tematykę ciała, dotyku, erotyki i bliskości. To performance codzienności, której towarzyszy kamera filmowa, rejestrująca radosne przygody dwóch bohaterek. Wprowadzając ciało oraz lesbijski akt na ekran, Hammer robiła na początku lat 70. XX wieku sztukę prawdziwie wywrotową. W tamtym okresie lesbijki były zupełnie nieobecne, zarówno w filmach hollywoodzkich, jak i filmach niezależnych. Z pozoru prosty gest zobrazowania przyjemności spędzania czasu z partnerką jest zarazem politycznym stanowiskiem dotyczącym widoczności nieheteronormatywnych kobiet w przestrzeni publicznej, wprowadzeniem ich na ekran.

Fot. Courtesy of the Estate of Barbara Hammer, New York and Electronic Arts Intermix (EAI), New York

Dyketactics

„Dyketactics” to manifest Barbary Hammer, która lubiła żartować, że to jej lesbijska reklama – film „bezwstydnie zawłaszczający przestrzeń kina dla kobiecych przyjemności: zarówno tych przedstawionych na ekranie, jak i tych, których miały doświadczać kobiety na widowni". Pionierska artykulacja queerowej estetyki filmowej kobiet. Składa się z dwóch części – pierwszej ukazującej grupę nagich lub półnagich kobiet czerpiących przyjemność ze spędzania ze sobą czasu w przestrzeni natury. Bohaterki tańczą, czeszą sobie nawzajem włosy, obejmują się, brodzą w wodzie. W drugiej – reżyserka filmuje seksualne zbliżenie pary kobiet, oddając doświadczenie dotyku i posługując się estetyką, która stoi w kontrze do męskiej, uprzedmiotawiającej przyjemności wzrokowej. Ten krótki obraz określany jest mianem pierwszego w historii kina tak dosłownie erotycznego filmu, przedstawiającego nieheteronormatywne kobiety i nakręconego przez osobę określającą się otwarcie jako lesbijka.

Fot. Courtesy of the Estate of Barbara Hammer, New York and Electronic Arts Intermix (EAI), New York

Jane Brakhage

Film jest pierwszym eksperymentalnym portretem filmowym Barbary Hammer, która w całej swojej twórczości kierowała obiektyw kamery na postaci kobiet. Artystka przedstawia intymny świat swojej bohaterki, żony awangardowego reżysera Stana Brakhage’a, który w swojej twórczości wielokrotnie „używał”, jak określa to Jane, jej obrazu, między innymi w słynnym filmie „Window Water Baby Moving” (1958). Hammer z czułością przenika z kamerą do zafascynowanej światem roślin i uczącej się języka zwierząt Jane. Buduje jej zniuansowany obraz, który bohaterka później określi jako przedstawiający ją taką, jaką była i zgodny z jej własnym doświadczeniem siebie.

Fot. Courtesy of the Estate of Barbara Hammer, New York and Electronic Arts Intermix (EAI), New York

Superlesba spotyka Madame X

Obraz intymnej relacji dwóch kobiet – od pierwszego pocałunku do zerwania. To równocześnie pierwsze podejście Hammer do nagrywania przy użyciu systemu wideo Sony Portapak, którego uczy się od Max Almy w ramach wymiany umiejętności. Eksperyment z obrazem filmowym nakłada się na filmowaną w czasie rzeczywistym ich intymną relację i opatrzony zostaje meta-komentarzem o procesie filmowania i poznawania się nawzajem.

Fot. Courtesy of the Estate of Barbara Hammer, New York and Electronic Arts Intermix (EAI), New York

Nieruchomy punkt

Punkt centralny obrazu wypada na styku czterech ekranów, na które podzielony jest kadr. Ten nieruchomy punkt znajduje się pomiędzy scenami domu i bezdomności, podróży, zmieniającej się pogody, architektury, sportu, oddając ruch i pośpiech życia końca XX wieku. „W nieruchomym punkcie krążącego świata. Ani cielesnym, ani bezcielesnym. Ani od, ani ku. W nieruchomym punkcie, tam trwa taniec” – pisał T.S. Eliot w „Burnt Norton” (tłum. Czesława Miłosza). W filmie Barbara Hammer poszukuje spokojnego punktu w życiu, z perspektywy którego wszystko inne transcendentalnie wiruje.

Fot. Courtesy of the Estate of Barbara Hammer, New York and Electronic Arts Intermix (EAI), New York

Lesbijski wieloryb

Animacja wideo zawierająca wczesne rysunki Barbary Hammer, które zostały zaczerpnięte z jej notatnika z 1971 roku. W pracach tych wyłaniają się pierwsze zalążki późniejszej twórczości filmowej i performatywnej Hammer, obok autoportretów, szkiców, notatek o przyszłych filmach i rysunków otaczającego ją świata. W ścieżce dźwiękowej słyszymy komentarze artystów i przyjaciół reżyserki i czytane przez nich fragmenty zapisków i myśli Hammer spisanych w późnych latach 60. i wczesnych latach 70. XX wieku. To okres przed i po tym, kiedy Hammer opuściła męża, aby odnaleźć swoje miejsce w kalifornijskiej społeczności kobiet związanych z drugą falą feminizmu i kontynuować karierę artystyczną i filmową. W filmie wypowiadają się: A.K. Burns, Heather Cassils, Myrel Chernick, Janlori Goldman, Holly Hughes, Daniel Alexander Jones, Reena Katz, Bradford Nordeen, Liz Rosenfeld, Julia Steinmetz.

Fot. Courtesy of the Estate of Barbara Hammer, New York and Electronic Arts Intermix (EAI), New York