Podczas 22. edycji festiwalu Millennium Docs Against Gravity w Państwowym Muzeum Etnograficznym w Warszawie zostanie otwarta ekspozycja „Ernest Cole: fotograf na wygnaniu”, organizowana we współpracy z Autograph, London, Magnum Photos oraz Ernest Cole Family Trust.
Prace tego wybitnego fotografa, które podróżowały po całym świecie, polska publiczność będzie mogła po raz pierwszy zobaczyć dwa dni przed rozpoczęciem festiwalu MDAG, w środę 7 maja 2025 roku. Wystawa potrwa do końca sierpnia. Wydarzeniu towarzyszyć będzie premiera filmu „Ernest Cole: odnaleziona legenda” (Ernest Cole: Lost and Found) nominowanego do Oscara reżysera Raoula Pecka w ramach 22. MDAG.
USA, 1971. © Ernest Cole / Magnum Photos
Wystawa fotografii „Ernest Cole: fotograf na wygnaniu”
Wystawa fotografii Ernesta Cole’a przygląda się szczególnemu momentowi w życiu legendarnego fotografa. Znajdujące się na niej zdjęcia dokumentują Nowy Jork w szczytowym okresie walki o prawa obywatelskie czarnych mieszkańców USA.
Cole uciekł w 1966 roku z RPA do USA a w wywiadzie telewizyjnym w 1969 roku wyraził nadzieję na wyzwolenie się od codziennego doświadczenia rasizmu. Skupiając się na humanistycznym wymiarze codziennego życia, Cole spędził pierwsze lata w Nowym Jorku, fotografując Harlem i Manhattan. Zaczął dokumentować życie w rasowo podzielonej Ameryce. Na tle walki o prawa obywatelskie uchwycił momenty rodzącej się świadomości czarnej społeczności, rozwijającej się w przestrzeni publicznej i prywatnej pod wpływem ruchów Black Pride i Black Power. Rozczarowany i odizolowany na wygnaniu zaczął dostrzegać, że systemowe wykluczenie i segregacja, których doświadczył w RPA, były równie powszechne w Stanach Zjednoczonych. Jak sam powiedział: „Nie było wcale lepiej: nie było wolności”.
Fotografie prezentowane na wystawie zostały wykonane w latach 1967–1972 i stanowią jedynie niewielką część spośród 45 000 zdjęć które Cole stworzył na wygnaniu. W 2017 roku, w szwedzkim banku, odkryto tysiące jego negatywów, które uznawano za zaginione przez ponad 40 lat. Została wtedy powołana Fundacja Rodziny Ernesta Cole’a, mająca na celu zachowanie jego ważnego dziedzictwa fotograficznego.
Dyrektorka Państwowego Muzeum Etnograficznego, dr Magdalena Wróblewska, tak mówi o prezentacji zdjęć Cole’a w Warszawie: „Wystawa fotografii Ernesta Cole’a będzie w Państwowym Muzeum Etnograficznym w Warszawie kolejnym głosem w sprawach, które podejmujemy w programie Wbrew stereotypom: wykluczeń społecznych, uprzedzeń rasowych, ale także afirmacji społeczności i kultur Czarnych, ich dumy i siły. Z perspektywy Muzeum szczególnie ważny jest problem reprezentacji fotograficznej, tworzonej na własnych zasadach, od wewnątrz społeczności i wbrew opresyjnym stereotypom wytwarzanym przez dekady za pomocą fotografii. Odnalezione po latach negatywy Cole’a pozwalają spojrzeć na problemy społeczne związane z segregacją rasową w USA, systemową dyskryminacją i przemocą, za pośrednictwem sugestywnych obrazów tworzonych przez fotografa na wygnaniu, po ucieczce z RPA, gdzie dokumentował przemoc apartheidu. Utrwaliły nie tylko systemową przemoc i nierówności społeczne, ale także siłę i sprawczość społeczności w walce o swoje prawa”.
Karol Piekarczyk, dyrektor artystyczny MDAG, mówi o znaczeniu, jakie ma przedstawienie twórczości Ernesta Cole’a polskiej publiczności: „Możliwość zaprezentowania cyklu Ernesta Cole’a po raz pierwszy w Polsce, we współpracy z Magnum Photos i Autograph, jest dla nas spełnieniem marzeń. Cole w mistrzowski sposób operował zarówno fotografią reportażową, street photo, jak i artystycznymi kompozycjami. Wszystkie te style łączą się w jego twórczości w spójną narrację, zapewniając nam niezwykle poruszające i piękne doświadczenie spojrzenia na ówczesny świat oczami czujnego i krytycznego komentatora. Historie opresji przeplatają się na tych fotografiach z opowieścią o codziennym życiu w USA. Wybrzmiewa w nich niezwykłe podejście do obserwacji relacji międzyludzkich, strachu, przyjaźni i miłości. Cole zawsze perfekcyjnie dobierał środki wyrazu, jak kolor czy sposób kadrowania, do podejmowanego tematu, który dyktował podejście artystyczne. Dzięki temu każda pojedyncza fotografia opowiada własną historię na wielu płaszczyznach, umieszczając ekspresję twarzy bohaterów i bohaterek na wielowymiarowym tle, które stanowi miasto”.
Premiera filmu ERNEST COLE: ODNALEZIONA LEGENDA (Ernest Cole: Lost and Found), reż. Raoul Peck
USA, 1971. © Ernest Cole / Magnum Photos
Nominowany do Oscara reżyser Raoul Peck „Nie jestem twoim murzynem” powraca na Millennium Docs Against Gravity z filmem dokumentalnym -„Ernest Cole: odnaleziona legenda”, który przybliża życie i twórczość jednego z pierwszych czarnoskórych niezależnych fotografów w Republice Południowej Afryki. Jego wczesne zdjęcia, wstrząsające w momencie publikacji, odsłaniały brutalność apartheidu i życie czarnej społeczności pod jego jarzmem.Po ucieczce z RPA w 1966 roku Cole osiedlił się w Stanach Zjednoczonych, gdzie intensywnie fotografował Nowy Jork i amerykańskie Południe. Był zafascynowany tym, jak kraj mógł być jednocześnie radykalnie inny, a zarazem niepokojąco podobny do kultury segregacji rasowej w jego ojczyźnie. W tym okresie opublikował swoje przełomowe dzieło – album fotograficzny „House of Bondage”, który był potępieniem apartheidu. Choć książka została zakazana w RPA, ugruntowała pozycję Cole’a jako jednego z najwybitniejszych fotografów swoich czasów, gdy miał zaledwie 27 lat. Po jego śmierci odnaleziono ponad 60 000 negatywów na kliszach 35 mm, które przez dekady uważano za zaginione. Wśród nich znajdowały się tysiące nieznanych dotąd zdjęć zrobionych przez Cole’a w USA. Opowiadając swoją historię poprzez własne zapiski, wspomnienia najbliższych oraz bezkompromisowe fotografie, film stanowi ponowne odkrycie kluczowego czarnego artysty dla nowego pokolenia.
New York City, USA, Circa 1971. © Ernest Cole / Magnum Photos
Wystawa "Ernest Cole: A Lens in Exile", której kuratorem jest Mark Sealy – dyrektor Autograph oraz profesor fotografii na University of the Arts London – odbędzie się w Muzeum Etnograficznym w Warszawie od 7 maja do 31 sierpnia 2025 roku. Wystawa organizowana jest przez festiwal Millennium Docs Against Gravity we współpracy z Autograph, London oraz Magnum Photos.
22. MDAG odbędzie się od 9 do 18 maja 2025 roku w kinach w Warszawie, Wrocławiu, Gdyni, Poznaniu, Katowicach, Bydgoszczy i Łodzi oraz od 20 maja do 2 czerwca online na mdag.pl! Mecenasem tytularnym wydarzenia jest Bank Millennium (https://www.bankmillennium.pl/).
